Οι μεγάλες αλλαγές ξεκινούν με θετικές ερωτήσεις
Αρχή της Επαινετικής Διερεύνησης
‘‘Κανένα πρόβλημα δεν μπορεί να λυθεί απ’ το ίδιο επίπεδο συνείδησης που το δημιούργησε.’’ Η πολύ γνωστή φράση του Αϊνστάιν επαναδιατυπώνει ότι η προσέγγιση επίλυσης προβλημάτων, που θεωρεί ότι ένας οργανισμός ή ένα άτομο αποτελεί το πρόβλημα προς επίλυση, δε λειτουργεί.
Αποδεδειγμένα εδώ και δεκαετίες, η αρχή της επαινετικής διερεύνησης (Appreciative Inquiry) πρεσβεύει ότι η παραδοσιακή προσέγγιση που εστιάζει στις αδυναμίες και καταλήγει σε ένα σχέδιο δράσης κοστίζει πολύ στις επιχειρήσεις και τείνει να εγκαταλειφθεί.
Ο David Cooperrider, πρώτος εφάρμοσε αυτή την αρχή ως πρωτοποριακή κίνηση στις επιχειρήσεις τη δεκαετία του ’80, για παρακίνηση και επίτευξη της θετικής αλλαγής. Το 1997 δημιουργήθηκε το γνωστό «4D μοντέλο» (Appreciative Inquiry Model) που σήμερα αξιοποιείται για πάνω από 30 χρόνια στον κλάδο των επιχειρήσεων, στην υγεία και στην εκπαίδευση. Είναι η ιδέα ότι το άτομο θα εξελιχθεί και θα επιτύχει όταν έχει θετικά συναισθήματα και θετική ψυχολογία, όπως αναφέρει σχετικά και η Dr Barbara Fredrickson, κοινωνική ψυχολόγος σε σχετικά άρθρα και έρευνες (Positivity/negativity ratio and prominent criticism) και ορίζεται ως η πράξη αναζήτησης και εξερεύνησης του θετικού πυρήνα και των δυνάμεων του κάθε ατόμου ή οργανισμού μέσω ερωτήσεων για εξεύρεση νέων δυνατοτήτων.
Εστιάζει στις θετικές ιδιότητες ενός οργανισμού ή ατόμου, ώστε να πολλαπλασιαστούν τα θετικά για να εξυπηρετηθεί ο πρωταρχικός σκοπός. Στην εκπαίδευση, για παράδειγμα, κοιτά να ενισχύσει την κλίση που έχει ο μαθητής για να γίνει ακόμα καλύτερος και να αυξήσει τα σημεία υπεροχής του, αντί να τείνουμε προς τα αρνητικά και τα σημεία προς βελτίωση. Και τι γίνεται με τα αδύναμα σημεία; θα ρωτούσε κανείς.
Η αρχή συστήνει να εστιάζουμε κατά 80% σε αυτά που λειτουργούν αποτελεσματικά και 20% στις αδυναμίες. Είναι σημαντικό να τηρείται ο κανόνας 80/20, καθώς όπως αναφέρει ο D. Cooperrider, η πρακτική που βασίζεται στις δυνάμεις αποτελεί κινητήριο μοχλό για την θετική αλλαγή. Μετά από έρευνες δεκάδων ετών, έχει δημιουργήσει μία σειρά οδηγιών για το πώς ένας οργανισμός μπορεί να βγάλει προς τα έξω τον καλύτερο εαυτό του και τις κλίσεις των ανθρώπων του. Τα αποτελέσματα της πρακτικής αυτής είναι εντυπωσιακά καθώς αποκαλύπτουν μείωση του turnover κατά 52%, αύξηση των πωλήσεων κατά 30% και της παραγωγικότητας κατά 37% ,σε πραγματικό παράδειγμα εφαρμογής του στον οργανισμό Hunter Douglas Widow Fashions1.
Οι μεγάλες αλλαγές ξεκινούν, όπως αναφέρει, μόνο μέσω των κατάλληλων θετικών ερωτήσεων και της αξιολόγησης των ατόμων προς την κατεύθυνση των θετικών τους στοιχείων ξεκινώντας από τα επιτεύγματα και τις επιτυχίες τους. Αυτή η διαδικασία μπορεί να οδηγήσει σε άλματα και ευκαιρίες και για τις δύο πλευρές ενισχύοντας μία σχέση win win και αποφέροντας οφέλη σε οικονομικό, συστημικό, εταιρικό και κοινωνικό επίπεδο. Το θέμα προσεγγίζεται από τον ερευνητή ως πιο ολιστικό, μιας και όπως θεωρεί, το να εντοπίσει ένας οργανισμός την κουλτούρα του και το μεγαλό «γιατί» πίσω από την κάθε πτυχή της λειτουργίας του είναι και η βάση για την ικανοποίηση των εργαζομένων του.
Το moto της επαινετικής διερεύνησης είναι ότι η αναγνώριση του καλού και της αξίας, μόνο αξία μπορεί να φέρει πίσω. Αυτό έρχεται σε πλήρη συμφωνία με τις αρχές της θετικής ψυχολογίας και τα όσα αναφέρει ο Martin Seligman για τη δύναμη της δέσμευσης μέσω της εύρεσης ενός σκοπού και νοήματος (ακρωνύμιο PERMA που περιγράφει τα χαρακτηριστικά της άνθισης και πληρότητας του ατόμου) 2. Έμπνευση, συνδημιουργία, υψηλής ποιότητας, διαφανείς σχέσεις και ενεργητική ακρόαση αποτελούν πλέον απαραίτητες δεξιότητες στην καθημερινή αποστολή ενός manager, αλλά και εν γένει ενός οικοσυστήματος ή οργανισμού.
Τέλος, μέσω της επαινετικής διερεύνησης, ας μη ξεχνάμε ότι ένας μαθησιακός οργανισμός μπορεί να αναδιαμορφωθεί και να «δει» την πραγματικότητα με μια πιο επαινετική ματιά (appreciative eye), αρκεί να αφουγκραστεί την ανάγκη των ανθρώπων, η οποία από αρχαιοτάτων χρόνων ήταν «να ακουστούν».
Στην αντίστοιχη σελίδα του https://www.davidcooperrider.com/ μπορείτε να βρείτε αναλυτικές οδηγίες και κατευθύνσεις για την εφαρμογή της επαινετικής διερεύνησης, αληθινά παραδείγματα, video και σχετικό υλικό.
1 The concentration effect of strengths: How the whole system ‘‘AI’’ summit brings out the best in human enterprise, David L. Cooperrider