Σε κάθε αρνητική κατάσταση υπάρχουν 4 πράγματα που μπορούμε να κάνουμε:
-Να αλλάξουμε την κατάσταση
-Να φύγουμε από την κατάσταση
-Να αποδεχτούμε την κατάσταση
-Να αλλάξουμε εμείς
Πολλές φορές στη ζωή μας νιώθουμε ότι είμαστε σε αδιέξοδο, αλλά στην πραγματικότητα δεν είμαστε. Το πρόβλημα είναι ότι, ανάλογα με το χαρακτήρα και τη διαδρομή του καθενός μας συνηθίζουμε να βλέπουμε τα πράγματα μέσα από μία και μόνο οπτική. Για παράδειγμα στη δουλειά: ‘’Το αφεντικό μου είναι σκέτος δυνάστης, τρέχω για να τον ευχαριστήσω αλλά ό, τι και να κάνω ποτέ δεν θα ικανοποιηθεί. Με φέρνει σε απόγνωση, μου χαλάει τη ζωή.’’
Στο παράδειγμα αυτό ο υπάλληλος έχει πείσει τον εαυτό του ότι πάντα θα υποφέρει από ένα κακό αφεντικό. Μεταφέρει αυτό το δυσάρεστο συναίσθημα και στην προσωπική και κοινωνική του ζωή με αποτέλεσμα να νιώθει δυστυχισμένος.
Σύμφωνα με τον ‘’κανόνα των τεσσάρων’’ ο άνθρωπος αυτός έχει επιλογές.
Α. Ας πάρουμε την πρώτη. Δεν είναι και πολύ ρεαλιστικό να αλλάξουμε τον διευθυντή, εκτός και αν το ύφος και οι απαιτήσεις του φτάνουν σε βαθμό παραλογισμού και υπάρχουν παράπονα από περισσότερους εργαζόμενους. Αν η περίπτωση λοιπόν είναι τόσο ακραία που να δημιουργεί σοβαρότατο πρόβλημα στην εταιρεία και να υπάρχει ομοφωνία γι’ αυτό, η λύση του προβλήματος είναι προφανής. Όμως μια τέτοια κατάσταση είναι όπως είπαμε κάπως ακραία.
Β. Πάμε λοιπόν στη δεύτερη επιλογή. Αν ο διευθυντής συμπεριφέρεται σαδιστικά και ο υπάλληλος νιώθει να χάνει χρόνια από τη ζωή του κάθε μέρα που πατάει το πόδι του στη δουλειά (ή ακόμα χειρότερα αν χάνει τον ύπνο του και κατ’ επέκταση την υγεία του) τότε καλό θα ήταν να σκεφτεί σοβαρά το ενδεχόμενο αλλαγής εργασίας. Βέβαια στις μέρες μας το να βρει κάποιος άλλη δουλειά ακούγεται πάρα πολύ δύσκολο. Θα μπορούσε ίσως να αρχίσει από αλλαγή τομέα, αν πρόκειται για εταιρεία. Αν όχι, τότε θα μπορούσε να αρχίσει να ψάχνει για κάποιο διάστημα πριν αναφέρει οτιδήποτε. Μερικές φορές και μόνο η σκέψη ότι έχουμε επιλογές για να ‘’λυτρωθούμε’’ από αυτό που μας βασανίζει και ότι δεν είμαστε φυλακισμένοι είναι αρκετή για να μας αλλάξει την ψυχολογία και να μας ενδυναμώσει. Νιώθουμε ξαφνικά ότι δεν είμαστε έρμαια της μοίρας μας αλλά έχουμε την επιλογή να ξεφύγουμε από κάτι που μας καταστρέφει τη ζωή και να βαδίσουμε σε διαφορετικό δρόμο. Και όταν ανεβαίνουμε ψυχολογικά ανεβαίνει και η αυτοπεποίθησή μας, βγαίνουν στην επιφάνεια ικανότητες που δεν ξέραμε ότι είχαμε και αλλάζει και η όλη συμπεριφορά μας. Είναι λοιπόν πιθανό να αντιμετωπίσουμε διαφορετικά την ανυπόφορη μέχρι τώρα κατάσταση και να μην χρειαστεί καν να αλλάξουμε εργασία. Και αν αυτό δεν συμβεί, εμείς έχουμε ούτως ή άλλως δυναμώσει ώστε να μπορούμε να διεκδικήσουμε με περισσότερο σθένος μια καινούρια εργασία ή να κάνουμε κάποια ενδιάμεση δουλειά μέχρι να βρούμε αυτό που μας ενδιαφέρει. Αν το επιτρέπουν τα οικονομικά μας ή αν κάποιο μέλος της οικογένειας μπορεί να μας στηρίξει οικονομικά για ένα διάστημα θα ήταν πολύ προτιμότερο να μείνουμε για λίγο χωρίς δουλειά από το να αρρωστήσουμε και να μην μπορέσουμε να ξαναδουλέψουμε.
Αυτό που έχει σημασία σε κάθε περίπτωση είναι να σκεφτόμαστε πάντα ότι πάντα έχουμε επιλογές.
Γ. Τρίτη επιλογή. Να αποδεχτούμε την κατάσταση σημαίνει να κάνουμε μια εσωτερική συζήτηση με τον εαυτό μας: Μήπως αντιδρούμε υπερβολικά? Μήπως είμαστε υπερβολικά υπερήφανοι και δεν ανεχόμαστε ‘’μύγα στο σπαθί μας’’; Μήπως αυτά που μας λένε οι γύρω μας ‘’μην κάνεις έτσι, δεν είναι δυνατόν να σε επιβραβεύει πάντα’’ ή ‘’μήπως να προσέξεις λίγο κι εσύ τη συμπεριφορά σου εκεί μέσα’’ έχουν κάποια βάση;
Ας αναρωτηθούμε για όλα αυτά πριν καταλήξουμε στο μοιρολατρικό ‘’ό,τι και να κάνω δεν θα ικανοποιηθεί ποτέ’’……………..!
Δ. Επιλογή τέταρτη. Να αλλάξει ο υπάλληλος τη στάση του απέναντι στον διευθυντή. Μπορεί η στάση του μέχρι τώρα να υπήρξε παθητική ή δουλοπρεπής, ή και ανεύθυνη. Όταν έχουμε απέναντί μας έναν προϊστάμενο με σκληρό προφίλ καλό θα είναι να προσπαθήσουμε να αποκωδικοποιήσουμε τη συμπεριφορά του απέναντί μας. Μας φέρεται έτσι γιατί: Μας υποτιμά; Θέλει να μας φοβίσει; Τον ενοχλεί η δική μας συμπεριφορά; Αν αρχίσουμε να συμπεριφερόμαστε διαφορετικά μήπως κερδίσουμε την εκτίμησή του και σταματήσει να μας υποτιμά; Σίγουρα είμαστε συνεπείς και εργαζόμαστε σωστά; Αν όχι τότε θα πρέπει να το σκεφτούμε σοβαρά και να φροντίσουμε πρώτα τη δική μας συμπεριφορά. Αν παρόλα αυτά το αφεντικό συνεχίζει να μας φέρεται άσχημα τότε θα ήταν καλό να αλλάξουμε την παθητική μας στάση και να επικοινωνήσουμε μαζί του πιο δυναμικά, ευθέως: ‘’Θεωρώ ότι είμαι πάντα συνεπής στις υποχρεώσεις μου και εργάζομαι με σοβαρότητα. Παρόλα αυτά συνεχώς με επιπλήττετε και κρατάτε μια αρνητική στάση απέναντί μου και αυτό δεν με βοηθάει καθόλου, αντιθέτως μου στερεί τα κίνητρα για να δουλέψω. Μπορούμε να το συζητήσουμε;’’
Με αυτόν τον τρόπο -εκτός και αν ο διευθυντής είναι όπως είπαμε εκτός ορίων- θα προκύψει μια συζήτηση που έχει πολλές πιθανότητες να είναι εποικοδομητική. Ένας διευθυντής που νοιάζεται για την εταιρεία δεν θα ακυρώσει ένα τέτοιο αίτημα από τον υπάλληλό του. Ακόμα και αν έρθουν στο φως αδυναμίες του υπαλλήλου ή συμπεριφορές που θεωρούνται εκνευριστικές, και πάλι μια τέτοια ώριμη στάση φανερώνει δυναμισμό, υπευθυνότητα και ειλικρίνεια, προσόντα πολύ σημαντικά για να τα παραβλέψει κανείς. Το πιθανότερο είναι ο υπάλληλος να αντιληφθεί σημεία στην εργασία ή η συμπεριφορά του που θα ήταν καλό να αλλάξει, και ο διευθυντής να εκτιμήσει περισσότερο έναν υπάλληλο που μέχρι χθες του φαινόταν ασήμαντος, μη διεκπεραιωτικός ή και εκνευριστικός. Μπορούμε να έχουμε δηλαδή μια win win κατάσταση (κέρδος και για τις δύο πλευρές). Όπως βλέπουμε έχουμε φύγει πολύ από την απόλυτη και καταστροφική οπτική του ‘’ό, τι και να κάνω αυτός δεν θα ικανοποιηθεί’’.
‘’Ο κανόνας των τεσσάρων’’ έχει φυσικά εφαρμογή και στην προσωπική μας ζωή, γενικότερα σε κάθε κατάσταση όπου νιώθουμε ότι έχουμε φτάσει σε αδιέξοδο και έχουμε ‘’παραλύσει’’. Η πίστη ότι υπάρχουν επιλογές, βασισμένες όπως είδαμε σε απολύτως ρεαλιστικά ερείσματα, μας κινητοποιεί και μας βγάζει από το τέλμα. Μας δίνει καινούρια προοπτική και ελπίδα ότι μπορούμε να διεκδικήσουμε και να απολαύσουμε τη ζωή που μας αξίζει.
Προσοχή: Αν εμείς οι ίδιοι ή το στενό μας περιβάλλον αντιληφθεί ότι η ψυχική μας υγεία είναι κλονισμένη σε μεγάλο βαθμό από την κατάσταση και παρουσιάζουμε συμπτώματα ψυχικής νόσου (κατάθλιψη, αγχώδεις διατραχές ή και κάτι σοβαρότερο) τότε θα πρέπει να αναζητήσουμε τη βοήθεια ψυχιάτρου. Μετά την έναρξη της κατάλληλης θεραπείας και τη στιγμή που ο θεράπων κρίνει ότι το άτομο είναι σε θέση να ξεκινήσει ψυχοθεραπευτική συνεργασία, θα βοηθούσε η γνωσιακή ψυχοθεραπευτική προσέγγιση η οποία προάγει τη θετική θεώρηση της ζωής μέσω της επισήμανσης των επιλογών που υπάρχουν μέσα σε κάθε έναν από εμάς.
Δήμητρα Πρεσβεία
Ιατρός-Life Coach